سفر نگار؛ نگاره هایی درباره سفر و گردشگری

مسجد ایا صوفیه (Hagia Sophia Museum) به معنی خرد مقدس، کلیسای جامع متعلق به قرن ششم در قسطنطنیه (استانبول امروزی) است. این بنا در دوره امپراطوری بیزانس به عنوان یک کلیسا ساخته شد و در زمان امپراطوری عثمانی به یک مسجد تبدیل گشت. ابعاد ایا صوفیه برای هر سازه ای که از استیل ساخته نشده باشد،بسیار عظیم و دور از ذهن به نظر می رسد. بر اساس نقشه بنا، طول آن 82 متر و عرض آن 73 متر است. گنبد آن 33 متر قطر دارد. در طول حیات 1400 ساله این بنا، از آن تحت عناوین کلیسای جامع، مسجد و موزه بهره برداری شده است. در زمان ساخت این بنا قسطنطنیه پایتخت امپراطوری بیزانس بود که نیمه شرقی امپراطوری رم را در بر می گرفت.

داستان ساخت ایاصوفیه به سال 532 میلادی برمیگردد، زمانی که آشوب «نیکا» سراسر قسطنطنیه را فرا گرفت. در پنجمین سال حکومت «ژوستی نین اول» ظلم حکومت او اسباب بدنامی اش را فراهم کرده بود. مردم از مالیات های سنگین خسته شده بودند و خواهان برکناری او بودند. در نهایت آشوب شهر کلیسای ایا صوفیه قدیم را به تلی از خاکستر تبدیل کرد. در نهایت ساختمانی جدیدی بر روی ویرانه های آن بنا نهاده شد. برای ساخت کلیسای جامع جدید، «آنتمیوس» و «ایزیدور» از سوی ژوستی نین ماموریت یافتند و بنای فعلی را ظرف مدت 6 سال به سرعت به پایان رساندند. چنین اقدامی شاید مشابه این باشد که کلیسای جامع نتردام پاریس را کمتر از یک قرن ساخته باشند.

*****

سرعت ساخت این بنا منجر به مشکلاتی در آینده شد. بر اساس اطلاعات مورخان در حین ساخت بنا، بخشی از سقف گنبدی آن فرو ریخت. دو دهه بپس از ساخت نیز یک بار دیگر این رویداد تکرار شد. در زیر گنبد 40 پنجره وجود دارد که نور خورشید را به داخل بنا هدایت می کند. تابش خورشید بر موزاییک های طلائی داخل ایا صوفیه جلوه ای ملکوتی به آن می دهد که سبب شگفتی بازدیدکنندگان است. به گفته تاریخ نگاران پس از ساخت ایا صوفیه ژوستی نین گفت : «سلیمان! من از تو جلو زدم»

در زمان ساخت ایا صوفیه تزئینات داخلی آن بسیار ساده بود به طور مثال تصاویر صلیب ها به راحتی به چشم می خورد. به مرور زمان فضای داخلی بنا با موزائیک کاری های مختلف مزین شد. همچنین در فواصل بعدی پرتره امپراطور، خاندان امپراطوری، مسیح و غیره نیز به تزئینات بنا افزوده شد. در حدود قرن 8 و 9 میلادی یک دوره شمایل شکنی در امپراطوری بیزانس رخ داد که سبب شد برخی از موزائیک کاری های ارزشمند این بنا تخریب شود. تنها تزئینات قابل قبول در این دوره صلیب بود. این جریان شمایل شکنی بر این اساس این تفکر بود که مبادا توجه مخاطب به قدیس کم شود و معطوف ترئینات گردد.

سال 1453 فصل دیگری در حیات ایا صوفیه آغاز شد. در آن سال پایان امپراطوری بیزانس شکل گرفت و شهر قسطنطنیه به دست ارتش عثمانی افتاد. خیلی زود ایا صوفیه مور توجه حاکمان عثمانی قرار گرفت و در همین زمان چهار مناره به بنا افزوده شد. همچنین در این زمان موزائیک کاری هایی با تصویر چهار خلیفه در پشت یک لایه زرد رنگ بر روی ستون ها نصب گردید. سبک معماری ایا صوفیه به ویژه فرم گنبدهای آن بر روی معماری عثمانی بی تاثیر نبود. که یکی از بناهایی که متاثر از ایاصوفیه ساخته شد، مسجد آبی استانبول است که به قرن 17 تعلق دارد.

ایا صوفیه در سال 1934 تبدیل به یک موزه شد.(موزه ایاصوفیه). مجلس ترکیه و وزرای آن به این نتیجه رسیدند که با تبدیل این بنای ارزشمند و بی نظیر، فرصت بازدید برای کل جهان شرق فراهم می شود و به آگاهی و دانش عموم می افزاید. تحقیقات و ترمیم و بازسازی این اثر تاریخی تا به امروز ادامه دارد. 

بدون شک یکی از جذاب ترین نقاط گردشگری شهر استانبول بازدید از عمارت با شکوه ایا صوفیه است که هر ساله گردشگران بی شماری را برای سفر به کشور ترکیه ترغیب می کند.

منبع: سایت شخصی حسین مقصودی